Dış Kaynaklı Proje Süreçleri Yönetim Sistemi
Renda G., Reıs R. (Araştırmacı), Yazıcı bektaş N., Barut E., Barut B., Yeşil cantürk Y.
Hava yollarının ve alveollerin inflamatuvar bir hastalığı olan kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), 2020 yılında yayınlanan DSÖ raporuna göre, dünya çapında önde gelen ölüm nedenleri listesinde üçüncü sırada yer almaktadır. KOAH gelişimi için ana risk faktörünün tütün dumanı ve bazı kimyasallar gibi toksik maddelerin solunması olduğu ve KOAH vakalarının %85-90'ının nedeninin sigara içmek olduğu kayıtlıdır.
Verbascum cinsi (Scrophulariaceae) ülkemizde 192’si endemik 256 tür ile temsil edilmektedir. Bu türlerin bazılarının geleneksel halk tıbbında inflamasyonla ilişkili hastalıklar başta olmak üzere öksürük, astım, migren, cilt yaraları, kanser gibi hastalıklarda ve ayrıca antiseptik, astrenjan, ekspektoran, sedatif, diüretik ve antimalaryal olarak kullanıldığı bildirilmiştir. Verbascum türlerinden izole edilen bileşiklerin antiinflamatuvar, immünomodülatör, antiviral, antiplatelet, antitümör, antialerjik ve antioksidan etkiler gösterdiği kayıtlıdır. Verbascum türlerinin antiinflamatuvar etkinliğini araştıran birçok çalışma bulunmaktadır fakat inflamatuvar solunum yolu hastalıklarında kullanımını araştıran çalışmalar sınırlıdır. Bu etkiler göz önüne alındığında çalışmamızda Verbascum türleri ve bu türlerden izole edilecek metabolitlerin inflamatuvar bir solunum yolu hastalığı olan KOAH için potansiyel aktivitesinin araştırılması planlanmıştır.
Bu çalışmada Türkiye florasında yer alan ve fitokimyasal içeriği araştırılmamış olan Verbascum longipedicellatum (endemik) ve Verbascum kurdicum türlerinden hazırlanacak ekstrelerin sitoprotektif etkisinin ve antiinflamatuvar etkisinin araştırılması ve biyolojik aktivite yönlendirmeli fraksiyonlama (BAYF) tekniği ile izole edilecek bileşiklerin KOAH için ekstrensik faktörlerin başında gelen sigara dumanıyla oluşturulan inflamatuvar ve oksidatif hasar mekanizmalarındaki etkinliğinin değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.
Ön çalışma ile BEAS-2B insan bronşiyal epitel hücre hattında sigara dumanı özütü ile oluşturulan inflamatuvar hasara karşı V. longipedicellatum türünden hazırlanan %50 sulu metanol ekstresinin sitoprotektif ve antiinflamatuvar etkisi araştırılmış ve etkili bulunmuştur. Proje kapsamında BAYF çalışmalarında aktif fraksiyonların belirlenmesi için BEAS-2B hücrelerinde sigara dumanı özütü ile oluşturulan inflamatuvar yanıta karşı terapötik etkinlik in vitro IL-6 düzeyinin tespiti ile belirlenecektir. Aktif fraksiyonlardan izole edilecek bileşiklerin yapıları spektroskopik yöntemler yardımıyla tespit edildikten sonra ileri aktivitelerini değerlendirmek için oksidatif stres parametreleri (GSH, 8-OHdG) ve akciğer inflamatuvar hastalıkların patogenezinde rol alan moleküler biyomarkörlerin (IL-6, IL-8, MMP-9, TLR-4 vb.) düzeyi in vitro olarak test edilecektir.
Mevcut proje ile ülkemiz için endemik olan V. longipedicellatum türü ve tip örneği ülkemize ait olan V. kurdicum türlerinin fitokimyasal içeriği ilk kez araştırılacaktır. Gerçekleştirilecek biyoaktivite çalışmaları ile en aktif metabolitin inflamatuvar solunum yolu hastalıklarında anti-inflamatuvar ve akciğer protektif etki mekanizması in vitro olarak ilk defa aydınlatılmış olacaktır. Verbascum türlerinin sigara dumanı özütüne (CSE) maruz bırakılmış BEAS-2B hücre hattındaki antiinflamatuvar ve sitoprotektif moleküler sinyal yolaklarının in vitro modelleme ile araştırılması, ilk kez projemiz kapsamında yapılacaktır. Elde edilen bileşiklerin, farmakolojik etkilerinin ve etki mekanizmalarının araştırılmasıyla, ilaç sanayiinde değerlendirilmeleri yönünde ilerleyen projelerin yapılabilmesine ve adjuvan terapilerin geliştirilebilmesine imkan sağlanacaktır.